Este enclave, que se atopa nun estado de conservación óptimo por estar practicamente inalterado, é unha área de carácter acidófilo, moi alongada e con pouca pendente. Atópase no fondo dun amplo cavorco, baixo un outeiro e está rodeado por un faial, con piñeiros silvestres dispersos.

Este enclave é un sistema mixto en canto á tipoloxía de hábitats, xa que parte da auga procede do subsolo (sistema mineróxeno) mentres que tamén ten certo compoñente ombróxeno (auga de chuvia). É unha zona con baixo contido en nutrientes, flora relativamente pobre, e con abundante esfagno. O seu nivel trófico parece apuntar condicións de certo carácter oligótrofo.
Dentro do ámbito atópanse núcleos máis encharcados con tapices de esfagno e desenvolvemento de promontorios. A zona encharcada máis ampla, que é a máis occidental, atópase ben desenvolvida e resulta moi interesante. As comunidades vexetais dispóñense de forma concéntrica nas zonas máis encharcadas, atopando as máis hidrófilas no centro, ata o faial no límite do ámbito, pasando por unha orla interna composta de bidueiral e unha orla externa con piñeiro e arando.
Na zona menos húmida desenvólvese un piñeiral-bidueiral con arando e queiroga (Calluna vulgaris).
No seu bordo norte atópase un regueiro que recolle a auga do enclave.

VALORES MÁIS RELEVANTES

Singularidade
É un dos dúas enclaves con compoñente ombróxeno detectados en Navarra. Atópase moi preto do límite da definición de turbeira, a pesar de non superar os 45 cm de depósito turboso continuo.

Valores biolóxicos e ecolóxicos
Case todas as comunidades vexetais presentes en Baigura son altamente singulares, destacando a presenza de Pinus sylvestris var. pyrenaica e Betula pubescens subsp. celtiberica, que pode considerarse próximo a unha turbeira boscosa (91D0*), e a presenza das comunidades de Erica tetralix e Sphagnum magellanicum (Erico tetralicis-Sphagnetum magellanic, 7140) e as comunidades de Narthecium ossifragum e Sphagnum tenellum (Narthecio ossifragi-Sphagnetum tenelli, 7140), cuxa representación máis próxima a Baigura está en Asturias.
No que respecta ás especies vexetais, hai que sinalar a presenza de Salix aurita x atrocinerea, Lastrea limbosperma, Polygonatum verticillatum, Gentiana lutea, Convallaria majalis, Eriophorum angustifolium, Trichophorum caespitosum subsp. germanicum, Nardus stricta e Juncus squarrosus. Entre os briófitos destacan Calypogeia integristipula, Cephalozia connivens, Cladopodiella fluitans, Kurzia pauciflora, Scapania mucronata, Sphagnum magellanicum, Sphagnum rubellum e Splachnum ampullaceum.

Valores históricos e paleoecolóxicos
O enclave posúe un depósito de turba escaso e non continuo, pero considérase que hai actividade turbóxena, a pesar da relativa sequidade dos veráns.

Hábitats de Interese Comunitario

Hábitat	Nome
4010	Queirogais húmidos atlánticas setentrionais de Erica tetralix
6230*	Formacións herbáceas con Nardus, con numerosas especies, sobre substratos silíceos de zonas montañosas (e de zonas submontañosas da Europa continental)
7140	‘Mires’ de transición
9120	Faiais acidófilos atlánticos con sotobosque de Ilex e ás veces de Taxus (Quercion robori-petraeae ou Ilici-Fagenion)
91D0*	Turbeiras boscosas

 

Flora
Rexistráronse 66 especies de vasculares e 39 de briófitos, sete deles son esfagnos.
Entre as vasculares, o máis destacable floristicamente é a presenza do mesto Salix aurita x atrocinerea. Ademais, hai que sinalar a abundancia de Lastrea limbosperma e a presenza de Polygonatum verticillatum, Gentiana lutea e Convallaria majalis nos bidueirais e faiais. Nas áreas encharcadas destaca a presenza de Eriophorum angustifolium e Trichophorum caespitosum subsp. germanicum, e nos pasteiros circundantes a de Nardus stricta e Juncus squarrosus.
Entre os briófitos hai que salientar algunhas novidades para o catálogo navarro: as hepáticas Calypogeia integristipula, Cephalozia connivens, Cladopodiella fluitans, Kurzia pauciflora e Scapania mucronata, e os brións Sphagnum magellanicum, Sphagnum rubellum e Splachnum ampullaceum, unha especie coprófila. Especialmente relevante é a presenza de Sphagnum magellanicum, un esfagno particularmente turbóxeno e ombrófilo.

Fauna
Neste enclave atópase o lagarto das brañas (Zootoca vivipara), clasificada como “Case Amenazada pola UICN, e incluída no Listado de Especies en Réxime de Protección Especial a nivel nacional.

ESTADO ACTUAL

Na actualidade, o enclave atópase moi ben conservado, sendo a intensificación do uso gandeiro e a mellora da pista de acceso (co que a facilidade de chegada ao ámbito podería supoñer), as ameazas que podería sufrir o enclave.

DIRECTRICES PARA A XESTIÓN E A CONSERVACIÓN

Para alcanzar os obxectivos de conservación do enclave son necesarias a vixilancia e prevención, que implica un control da presión gandeira, prevendo unha posible intensificación do uso gandeiro, e impedindo calquera tratamento de mellora do pasto sobre a turbeira. Ademais, o establecemento dun plan de vixilancia permitiría detectar cambios negativos con rapidez.
Deberase protexer tamén a hidroloxía, impedindo calquera iniciativa de drenaxe da zona, e os desvíos dos cursos de auga naturais e o afondamento dos seus cauces. Considerarase a posibilidade de crear un perímetro de protección libre das actuacións forestais e de construción de pistas.
En canto á protección do depósito de turba, este require unha protección estrita que se abranguería no plan de vixilancia.
Para a mellora do coñecemento sobre este enclave, sería necesario un estudio de tipo integral, posto que o enclave é tan altamente singular que é fundamental a realización de estudios hidrolóxicos, e valorar a posibilidade de estudios paleoecolóxicos, de química e descrición do depósito de turba, así como faunísticos.
Para a posta en valor do lugar será interesante a edición de folletos ou trípticos divulgativos.

FOTOS

Aspecto xeral do claro principal do enclave. (P. Heras)

Aspecto do tapiz de esfagno no centro da zona encharcada. (P. Heras)

Bordo interno da zona encharcada (P. Heras)