Este enclave, que se sitúa no claro dun faial, nun relanzo de ladeira próximo á cabeceira dun barranco, está formado por dúas zonas a distinto nivel: a superior plana e bastante seca; a inferior máis grande, con certa pendente e moi encharcada.

Ambos os dous niveis están unidos por unha pendente cuberta de faial, piñeiral e folgueira-queirogal. Isto pode servir de resumo xeral
Na zona superior, onde non se desenvolveu turba ou o depósito é pouco profundo, pódense distinguir dúas áreas, de mananciais,

• a Norte, onde atopamos un manancial difuso, con grandes oscilacións de caudal e augas mesótrofas,
• a Sur, moi heteroxénea, con mananciais inestables e de funcionamento irregular, algo que se reflicte mesmo na presenza de haxas novas mortas no bordo occidental, e augas de carácter máis ácido.

A zona húmida inferior é moito máis extensa, atópase uniformemente encharcada e conta cun potente depósito de turba (aproximadamente 1,5 m de profundidade).
No extremo superior, existe un “ollo” que verque augas minerotróficas, cuxa influencia permite o desenvolvemento de Menyanthes trifoliata existindo tamén outros “ollos” que parecen moi pouco estables na súa situación e funcionamento.
Esta zona conta con dous regos laterais, sendo o occidental máis curto, e menos profundo e ancho que o do bordo oriental, que ademais corre baixo unha fileira de Salix atrocinerea.
A drenaxe faise por un único regueiro de saída, onde o depósito de turba remata bruscamente, e se detectan emanacións de metano e sulfhídrico

VALORES MÁIS RELEVANTES

Singularidade
Este enclave pódese considerar unha das catro turbeiras en sentido estrito detectadas en Navarra, e unha das dúas inequivocamente activas. A súa orixe é unha estrutura moi particular, un cabalgamento que fai que un potente paquete de pedras de gra (permeables) quede sobre rochas margosas (impermeables), e a súa conservación débese ao constante e abundante caudal que mana do acuífero colgado nesta estrutura.

Valores biolóxicos e ecolóxicos
Destaca a vexetación da área con depósito de turba, que se describe como Eriophoro angustifolii-Sphagnetum rubelli. É de salientar a presenza de Pinus sylvestris e Betula pubescens subsp. celtiberica, que poderían considerarse próximos a unha turbeira boscosa (91D0*) aínda que extraordinariamente empobrecida por razóns de clima e orientación.
No que respecta ás especies vexetais, é de salientar a presenza de Menyanthes trifoliata, Sphagnum rubellum e S. fallax (ambos os dous esfagnos non se citaran en Navarra).

Valores históricos e paleoecolóxicos
O enclave posúe un depósito de turba considerable (1,5 metros), sen estudar.

Hábitats de Interese Comunitario

Hábitat	Nome
4010	Queirogais húmidos atlánticos setentrionais de Erica tetralix
4030	Queirogais secos europeos
6410	Prados con molinias sobre substratos calcarios, turbosos ou arxilolimosos (Molinion caeruleae)
7140	‘Mires’ de transición
91D0*	Turbeiras boscosas

 

Flora
Rexistráronse 66 especies de vasculares e 39 de briófitos, sete deles son esfagnos.
Entre as vasculares, o máis destacable floristicamente é a presenza do mesto Salix aurita x atrocinerea. Ademais, hai que sinalar a abundancia de Lastrea limbosperma e a presenza de Polygonatum verticillatum, Gentiana lutea e Convallaria majalis nos bidueirais e faiais. Nas áreas encharcadas destaca a presenza de Eriophorum angustifolium e Trichophorum caespitosum subsp. germanicum, e nos pasteiros circundantes e Nardus stricta e Juncus squarrosus.
Entre os briófitos hai que salientar algunhas novidades para o catálogo navarro: as hepáticas Calypogeia integristipula, Cephalozia connivens, Cladopodiella fluitans, Kurzia pauciflora e Scapania mucronata, e os brións Sphagnum magellanicum, Sphagnum rubellum e Splachnum ampullaceum, unha especie coprófila. Especialmente relevante é a presenza de Sphagnum magellanicum, un esfagno particularmente turbóxeno e ombrófilo.

Fauna
Neste enclave atópase o lagarto das brañas (Zootoca vivipara), clasificada como “Case Amenazada pola UICN, e incluída no Listado de Especies en Réxime de Protección Especial a nivel nacional.

ESTADO ACTUAL

Na actualidade, o enclave atópase moi ben conservado, sendo a intensificación do uso gandeiro e a mellora da pista de acceso (co que a facilidade de chegada ao ámbito podería supoñer), as ameazas que podería sufrir o enclave.

DIRECTRICES PARA A XESTIÓN E A CONSERVACIÓN

Para alcanzar os obxectivos de conservación do enclave son necesarias a vixilancia e prevención neste, o que implica:

• Deberase promover a súa inclusión no próximo LIC ES2200018 “Belate” de acordo ás Bases Técnicas do Plan de Xestión de Belate
•  Deberase vixiar a presión gandeira, non permitindo a súa intensificación, nin a mellora do pasto sobre a turbeira,
• Deberase protexer a hidroloxía, non permitindo a realización de actuacións que modifiquen a mesma, como poden ser iniciativas de drenaxe da zona, realización de desvíos dos cursos de auga naturais e afondamento das súas canles, execución de captacións de auga, … Deberíase considerar a posibilidade de crear un perímetro de protección libre das actuacións forestais e de construción de pistas, e non permitir catas mineiras nos arredores do enclave,
• Protección do arquivo histórico do depósito de turba, regulando calquera tipo de explotación do depósito turboso e aproveitamento da turba,

Para a mellora do coñecemento sobre este enclave, polas súas características e estado de conservación o idóneo sería realizar un estudio de tipo integral, que inclúa

• Análise da diversidade vexetal e faunística, e de aspectos abióticos e de funcionamento dos sistemas de turbeira. Sería interesante tamén a elaboración dun estudio microbiolóxico dos tapetes bacterianos e da fonte das emanacións de gases.
• Incrementar o coñecemento paleoecolóxico da turbeira, inicio e evolución do depósito de turba e estudios de pole fósil, sedimentoloxía, macrorrestos vexetais e quitinosos, taxas de acumulación de turba, etc.

Para a posta en valor do lugar, deberanse realizar actuacións de difusión e divulgación dos valores naturais da turbeira como pode ser a edición de folletos ou trípticos divulgativos, a colocación de paneis informativos no lugar e a creación de itinerarios pedagóxicos ou a inclusión do lugar nos xa existentes.

 

FOTOS

Vista xeneral do enclave dende o punto de saída de augas; vese a cubeta inferior e o faial que a separa da cubeta superior. (M. Infante).

Aspecto xeral da cubeta superior (P. Heras).

Eriophorum angustifolium. (P. Heras).