Nome do enclave: Veiga de Comeya
Categorías de protección: O enclave está integrado no LIC e ZEPA ES1200001 Picos de Europa (Asturias), dentro do Parque Nacional e Reserva da Biosfera dos Picos de Europa.
Localización: A Veiga de Comeya localízase no concello asturiano de Cangas de Onís.
Rexión: Principado de Asturias
Coordenada de referencia: 30 TUN 3894
Superficie do humidal: 59 hectáreas
Altitude: 840 metros

A Veiga de Comeya é unha depresión pechada rodeada de abas abruptas, que repousa sobre un substrato bastante impermeable. Trátase dun poljé que se adapta ás estruturas tectónicas da zona, dispoñéndose o seu eixe maior paralelo á direccion de falla.

Pola chaira discorre un pequeno regueiro que recolle as augas dos cavorcos e ladeiras circundantes e que desemboca nun sumidoiro no extremo noroccidental da veiga.
A posición xeográfica do Comeya determina unha climatoloxía marcada por unha forte precipitación anual (2000 l) cunha distribución regular da chuvia ao longo de todo o ano, agás unha lixeira inflexión estival, abundante neve en inverno e frecuentes néboas en verán, que determinan unha baixa insolación e insuficiencia térmica. Por outra banda, a intensa carstificación no macizo matiza a dispoñibilidade de auga en certas zonas da veiga.
Bioxeograficamente, este enclave localízase na transición entre os territorios de influencia oceánica (subprovincia Cántabro-Atlántica) e as áreas máis continentalizadas da Cordilleira Cantábrica (subprovincia Orocantábrica), aínda que a presenza de especies como Erica mackaiana e comunidades como Erico mackaianae-Sphagnetum papillosi permite a súa consideración como terreos cántabro-atlánticos.
A maior parte do entorno está constituído por abas rochosas de calcaria carbonífera cubertas de matogueiras de Genista occidentalis e G. legionensis, se ben o flanco norte do poljé é unha ladeira cuarcítico tapizada de queirogais, entre as que se desenvolven cervunais e áreas turbosas que ascenden polas zonas con maior escorrentía superficial. O fondo plano da depresión está ocupado por pasteiros máis ou menos encharcados, pequenas charcas e turbeiras de esfagnos

VALORES MÁIS RELEVANTES

Singularidade
As turbeiras de Comeya constitúen o maior sistema higroturboso do Parque Nacional dos Picos de Europa.

Valores biolóxicos e ecolóxicos
O elemento máis destacado do medio é o sistema turboso que se desenvolve na zona central da depresión de Comeya, constituído, xunto con outras comunidades higrófilas, por turbeiras de esfagnos incluibles no Erico mackaianae-Sphagnetum papillosi. Estas turbeiras, as de maior extensión no LIC, Parque Nacional e Reserva de Biosfera Picos de Europa, representan o hábitat 7130 Turbeiras de cobertor, de carácter prioritario neste enclave pola súa condición de turbeiras activas.

Valores xeomorfolóxicos
A depresión de Comeya está modelada fundamentalmente sobre rochas calcarias de idade carbonífera (Formacións Valdeteja e Picos de Europa), algúns materiais clásticos do carbonífero superior (Formación Soñín) e, na marxe norte, sobre unha unidade de cuarcitas de idade Ordovícida (Formación Barrios). A orixe da depresión asóciase a unha rede de fracturas, destacando dúas fallas de dirección ONO-ESE que constitúen os límites norte e sur da cubeta e que elevan as marxes norte e sur sobre la depresión. Sobre este modelado tectónico desenvolvéronse procesos kársticos e glaciares dando a configuración actual da forma, que pode definirse como poljé, caracterizado pola presenza dun regueiro as augas do cal verquen a un sumidoiro ou pónor.

Valores históricos e paleoecolóxicos
A depresión de Comeya está rechea de ata 57 m de sedimentos encerrados nunha cubeta cuxo substrato está constituído por rochas calcarias, arxilosas e cuarcitas. Os solos son de diferente natureza respondendo á complexa historia da depresión. Así, boa parte do recheo está formado por arxilas vermellas procedentes da disolución das rochas calcarias, que ocupan a zona central da cubeta. As gravas morrénicas transportadas polo torrente do Enol xeraron solos pedregosos (regosoles) na zona sur da depresión, mentres que os coluvións desenvolvidos sobre a ladeira cuarcítico do flanco norte xeraron solos pardos. Os depósitos de turba, que chegan a alcanzar 5 m de espesor, localízanse na zona central da depresión e xeran histosoles en superficie.
A velocidade coa que responden os ecosistemas de montaña, en particular lagos e depresións turbosas, ás flutuacións de temperatura e humidade ambiental fan que sexan un arquivo de incalculable valor para estudar os cambios acontecidos no clima. En particular, as facies lacustres do recheo de Comeya gardan datos sobre episodios de erosión e escorrentía asociados á deglaciación.
As sondaxes previas mostran a existencia de vexetación queimada, datada en 40.000 anos, a 35 metros de profundidade e tapada por depósitos lacustres. Por outra banda, a base da turba a 5 m de profundidade datouse en 8.350 anos, momento no que a depresión deixou de ser un lago.

 

Código Natura 2000	Denominación	Prioritario
4020	Queirogais húmidos atlánticos de zonas temperadas de Erica ciliaris e Erica tetralix.	*
4030	Queirogais secos europeos
4090	Queirogais oromediterráneos endémicos con toxo
6210	Prados secos seminaturais e facies de matogueira sobre substratos calcarios (Festuco-Brometalia)	*(Importantes sitios de orquídeas)
6230	Formacións herbáceas con Nardus, con numerosas especies, sobre substratos silíceos de zonas montañosas	*
7130	Turbeiras de cobertor	*(Turbeiras activas)
7140	‘Mires’ de transición
8210	Encostas rochosas calcícolas con vexetación casmofítica

 

Hábitats segundo outras clasificacións: fitosociolóxicas ou outras

Código Natura 2000	Código INH	Sintaxón
4020	302023	Gentiano pneumonanthes-Ericetum mackaianae
4030	303043	Daboecio cantabricae-Ulicetum gallii
4090	309053	Lithodoro diffusae-Genistetum legionensis
4090	309054	Lithodoro diffusae-Genistetum occidentalis
6210	521227	Brachypodio rupestris-Seselietum cantabrici
6230	523012	Nardo strictae-Caricetum binervis
7130	613012	Calluno vulgaris-Sphagnetum capillifolii
7130	613016	Erico mackaianae-Sphagnetum papillosi
7140	614010	Rhynchosporion albae
8210	72119D	Saxifragetum paniculato-trifurcatae

 

Flora
No aspecto florístico cabe mencionar os diversos tipos de esfagnos (brións do xénero Sphagnum) que estruturan as turbeiras e a presenza de árnica (Arnica montana subsp. atlantica), xa que todas elas aparecen rexistradas na Directiva Hábitats como especies que poden ser obxecto de xestión.

Fauna
Algunhas das taxocenosis da veiga de Comeya foron inventariadas, como sucede coas samesugas, das que se poden atopar dúas especies Haemopis sanguisuga e Trocheta bykowskii. Tamén se atoparon 10 especies de odonatos, entre elas a Aeshna juncea, catalogada como unha especie vulnerable a nivel estatal. O cangrexo de río Austropotamobius italicus foi introducido artificialmente nos regueiros da veiga pero parece desaparecer desta hai algúns anos. Hai igualmente troitas e piscardos introducidos artificialmente. Máis naturais parecen ser a taxocenosis de anfibios na que destacan cinco especies: a píntega (Salamandra salamandra fastuosa/bernardezi), o limpafontes alpino (Mesotriton alpestris), o limpafontes palmado (Lissotriton helveticus), o sapiño troiteiro Alytes obstetricans) e a ra vermella (Rana temporaria). Tamén se atopa neste hábitat o lagartixa das brañas (Zootoca vivipara) e entre as aves que máis utilizan directamente a turbeira destacan a cerceta común (Anas crecca) e a agachadiza común (Gallinago gallinago). Á parte do gando o mamífero que máis pode afectar a conservación da turbeira é o xabaril aínda que se interna pouco na zona máis húmida.

 

ESTADO ACTUAL

O principal factor de ameaza para os hábitats turbosos da Veiga de Comeya é a presión que exerce o gando sobre as zonas húmidas do enclave, por unha parte mediante o piso do terreo, que altera a cuberta vexetal das turbeiras, e por outra coas dexeccións, que provocan a eutrofización do solo e modifican, polo tanto, as condicións do medio en que se desenvolven estes fráxiles hábitats.

DIRECTRICES PARA A XESTIÓN E A CONSERVACIÓN

O estado de conservación dos valiosos hábitats que alberga a Veiga de Comeya está condicionado pola actividade gandeira que se desenvolve no enclave e o efecto que o gando exerce sobre o solo e a cuberta vexetal. É por iso que debe formularse unha estratexia que permita conseguir unha axeitada relación entre usos gandeiros e conservación.
Así, un exceso de actividade gandeira produciría unha eutrofización do ecosistema, a súa destrución por piso e ramalleo e o risco de desecamento por esgotamento dos recursos hídricos. Requiriríase, polo tanto, determinar a carga gandeira do enclave e establecer mecanismos de control desta.
Por outra banda, deben abordarse estudios sobre a evolución natural das comunidades vexetais sen a presión do gando, para o que habitualmente se utilizan valados experimentais nas zonas de maior interese, co fin de evitar nelas o piso, o pastoreo e a eutrofización.
Así mesmo, entre as medidas de conservación máis interesantes considérase a recolección e almacenamento de xermoplasma (sementes, propágulos) das especies ameazadas, para o posterior desenvolvemento de probas de xerminación e viabilidade das sementes.
Estas medidas permitirán analizar as causas do deterioro das turbeiras e a posta en práctica e avaliación de actuacións encamiñadas á mellora do estado de conservación tanto das comunidades vexetais coma da flora presente nestes fráxiles e vulnerables ecosistemas.

FOTOS